Dr. İlker Emircan – Dahiliye Uzmanı
D vitamini biyokimyasal olarak sterol yapısı nedeniyle yağda çözünebilir ve vücutta depolanabilir. D2 ve D3 olarak iki farklı şekilde bulunmaktadır. Vitamin D %90 ciltte güneş ışığıyla sentezlenirken %10 oranında bitkisel ve hayvansal besinlerle alınır. Aynı zamanda güneşten gelen ultraviyole ışınları, D vitamini öncül formlarından deride fotokimyasal olarak D vitamini oluşturabilir.
Normal koşullar altında insan vücudunda bulunan D vitamininin büyük bir kısmı deride sentezlenir. D3 güneş ışığı sayesinde ciltte yapılan formudur. Beslen-meyle alınan veya deride sentezlenen D vitamininin vücuttaki metabolik görevlerinde yer alabilmesi için aktif formuna dönüştürülmesi gerekir. Aktif forma dönüşme süreci öncelikle karaciğerde ve ardından böbreklerde gerçekleşir. Bir vitamin olmakla birlikte vücutta bir hormon olarak işlev gören vitamin D, kemik dokusunun güçlü ve sağlıklı olması için temel mineralleri olan kalsiyum ve fosforun bağırsaktan emilimini sağlar. Kemik kalsiyum metabolizmasında, kan kalsiyum seviyelerinin düzenlenmesinde, kemik hücrelerinin gelişme ve olgunlaşma sürecinde, bağışık sistemi hücre döngüsünde, bazı hormonların (renin, insülin) salınımı üzerinde etkileri mevcuttur. D vitamininin vücutta gerekli olduğu bilinmektedir.
D vitamini eksikliği toplumda sıkça olarak görülen bir sorundur. Dünyada bir milyar kişide D vitamini eksikliği olduğu düşünülmektedir. D vitamini eksikliği, bireyin sağlıklı kalabilmesi için yeterli düzeyde D vitamini almadığı anlamına gelir. Vitamin D eksikliği güneş ışığın-dan yeterince yararlanamama, yetersiz beslenme, bağırsaktan emilim bozukluğu, vücutta sentezlenme aşamalarında problemlerin geliştiği kronik hastalıklar, D vitamini atılımını artıran bazı ilaçlar, güneş koruyucu kremler nedeni ile gelişir. Özellikle kış mevsiminde güneşten alınacak D vitamini miktarı oldukça azalmaktadır. Gebelik ve obezitede D vitamini ihtiyacı artmaktadır. Vücudun D vitamini ihtiyacı yaş ve dönemlere (hamilelik) göre farklılık göstermektedir. Yaş ilerledikçe vücudun alması gereken D vitamini miktarı artar. Bu sebeple de vitamin takviyesi gerekmektedir.
Özellikle yağlı balıklar, süt ürünleri, yumurta gibi hayvansal gıdalar D vitamini içerirler. Ciltte vitamin D sen-tezi için vücudun dörtte bir bölümünün haftada en az üç gün süreyle onbeşer dakika güneş teması yeterlidir. Güneş ışınlarına maruz kalındığında D vitamini ciltte doğal yollarla sentezlenmektedir. Ancak güneş ışınlarına aşırı düzeyde maruz kalmak ciltte erken yaşlanma, buruşma ve kansere sebep olabildiği için vücudun gereksinim duyduğu D vitaminini diyet ve vitamin takviyesi ile almak mümkündür.
D Vitamin Eksikliğine İyi Gelen Gıdaların Temsili Görselidir
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
- Kapalı ortamlarda çalışmak, açık hava aktivitelerine zaman bulamamak ve eksik beslenme D vitamini eksikliğine neden olmaktadır. D vitamini eksikliği, her yaş grubunu olumsuz yönde etkileyen ve ciddi sağlık problemlerine neden olan bir durumdur.
- Kemik hastalıkları: Kemikler de diğer dokular gibi canlı doku ve yapıdadır. D vitamini kemikler için gerekli olan kalsiyum ve fosforun emilimini ve kullanımını artırır. Kemik metabolizması bozulur. Bu sebeple D vitamini eksikliği kemik erimesi gelişimine, kemik yapısında bozulmalara ve kas güçsüzlüğüne yol açabilmektedir. D vitamini eksikliğine bağlı şekilde çocuklarda kemik yumuşama, zayıflama, şekil bozukluğu durumu olan raşitizm, yetişkin bireylerde kemik erimesi, osteomalazi, osteoporoz gelişimine neden olur. Bu durumlara kas ve kemik ağrısı ve halsiz-lik şikâyetleri eşlik eder. Kemik kırıkları artar. Bebek ve çocuklarda yeterli miktarda D vitamini alamamak, büyüme hormonlarını etkileyerek büyümenin gecikmesi ile kas güçsüzlüğüne ve iskelet sistemi sorunlarına neden olur.
- Halsizlik, yorgunluk, yaygın vücut ağrısı, kemik ağrısı, kuvvet kaybı, yürüme güçlüğüne neden olur.
- Obezite, Diyabet, Hipertansiyon hastalığına zemin hazırlar. D vitamini eksikliği insülin, renin hormonları metabolizmasını bozar. D vitamininin, özellikle diyabet riskini azalttığı bilinmektedir. Özellikle, tip 2 diyabet riskini azaltmaya yardımcı olduğu gösterilmiştir.
- Alzheimer’a zemin oluşturabilir. Felce neden olur.
- Kanser görülme riski artar. D vitamininin, bazı kanser türlerinin riskini azalttığı bilinmektedir. D vitamini, hücrelerin birbirleri ile olan iletişimlerini arttırdığı için hücrelerin hızlı bölünmelerini engeller bu da tümör gelişmesini ve büyümesini engeller. D vitamini eksikliği ile birlikte, meme kanseri, kolon kanseri ve prostat kanserinin riski artmaktadır. D vitamini eksikliği kanser oluşumuna yol açabilmektedir. Özellikle meme kanserinin D vitamini eksikliği ile ilişkili olduğu sanılmaktadır. Meme kanserine sahip kadınların D vitamini düzeyinin 50 ng/ml ve üstüne çıkarılması tedavi sürecini pozitif olarak etkilemektedir. Kapalı mekanlarda yaşayan kadınların D vitamini düzeyleri yaklaşık olarak 17 ng/ml civarındadır. Kansere hiç yakalanmamış olan kadınlarda ise D vitamini düzeyi 30 ng/ml üzerinde tutulması gerekmektedir. D vitamini düzeyinin 50 ng/ml üz-erinde tutulması meme kanserine yakalanma olasılığı azalmaktadır. Ayrıca meme kanserine sahip ve D vitamini düzeyi yüksek olan kadınların, D vitamini düzeyi daha düşük olan kadınlara nazaran hayatta kalma sürelerinin daha uzun olduğu kanıtlanmıştır.
- Romatizmal hastalıklar daha sık gelişir.
- Kalp hastalıkları gibi sağlık problemlerine neden olabilmektedir. D vitamini kalp sağlığını korur.
- Depresyon, anksiyete, uyku bozukluklarına neden olur. D vitamininin, sinir sistemini desteklediği ve depresyon gibi ruh sağlığı problemlerini azaltmaya yardımcı olduğu bilinmektedir.
- Cilt rahatsızlıklarına neden olur. Gözaltı morlukları, aşırı terleme (hiperhidroz), saç dökülmesine neden olur.
- Kilo vermekte zorluk çekmeye neden olur. Obeziteye zemin hazırlar.
- Sürekli üşüme hissine neden olur.
- Kalp hastalıklarına zemin hazırlar. D vitamininin, kalp sağlığını koruduğu bilinmektedir. D vitamininin, kan basıncını düşürdüğü ve kalp krizi ve felç riskini azalttığı gösterilmiştir.
- Enfeksiyon gelişme riski artar. Daha sık hasta olunur. D vitamininin, vücutta bağışıklık sistemini güçlendirdiği ve bazı enfeksiyonları önlediği bilinmektedir.
- Gebelik sırasında bebeğin gelişimini bozabilir.
D Vitamini Eksikliği Kimlerde Görülür?
D vitamin eksikliği, özellikle güneş ışığına yeterli maruz kalmayanlarda sık görülür. Özellikle, kuzey yarımkürede bulunan bölgelerde, güneş ışınlarının yoğunluğu düşük olduğu için, D vitamin eksikliği sık görülebilir. Açık ten renkli ciltlerde, güneş ışığının etkisiyle D vitamininin üretimi daha kolay olurken, koyu renkli ciltlerde D vitamininin üretimi daha zordur. Bu nedenle, koyu renkli ciltlerde D vitamin eksikliği daha sık görülür. Yaş ilerledikçe, vücutta D vitamininin üretimi azalır. Zayıflama için diyet uygulayanlarda D vitamin eksikliği oluşur. Bazı ilaçlar, D vitamininin emilimini engellediği için, D vitamin eksikliğine neden olabilir.
D Vitamini düzeyleri:
İlerleyen yaşlarda meydana gelen kemik erimesine karşı tedbir almak için D vitamini düzeyini korumak büyük önem arz etmektedir. Vücuttaki D vitamini seviyesi için 25-hidroksi vitamin D düzeyi ölçülür.
- Ciddi D Vitamini Eksikliği:30 nmol / L altında
- Hafif D Vitamini Eksikliği:30 nmol / L ile 50 nmol / L arasında
- Normal D Vitamini Düzeyi:50 nmol / L ile 125 nmol arasında
D Vitamini Eksikliğinde öneriler ve tedavi yöntemleri: Yeterli güneş ışığına maruz kalın: D vitamininin çoğunluğu, güneş ışığının etkisiyle vücutta üretilir. Bu nedenle, güneş ışığına yeterli maruz kalınarak, D vitamin düzeylerinin yüksek tutulması sağlanır. Ancak, aşırı Uv ışınlarına maruziyet cilt kanseri riskini artırdığından dolayı bu yöntem, D vitamini eksikliğini önlemek için tavsiye edilmemektedir.
D vitamini içeren gıdalar tüketin: Yağlı balıklar, süt peynir, yumurta yeterli miktarda D vitamini ihtiva eder. D vitamini takviyelerinin, yağlı yiyeceklerle birlikte alınması emilimini arttıracağı için tavsiye edilmektedir.
D vitamin düzeylerini düzenli olarak ölçtürün. D vitamini seviyelerinizi düşüren ilaç kullanıp kullanmadığınızı hekiminize sorun.
Bazı ilaçlar, D vitamininin emilimini engellediği için, D vitamin düzeylerini etkileyebilir.
Egzersiz yapın: Düzenli olarak yapılan egzersizler, vücutta D vitamininin daha etkili bir şekilde kullanılması sağlar.
D Vitamini eksikliği tedavisi, ağızdan veya enjeksiyon yön-temleriyle yapılabilmektedir. Bireyin durumuna, yaşına ve görülen eksikliğin şiddetine göre en uygun tedavi yöntemi ve dozu doktor tarafından belirlenmektedir.
Enjeksiyon tedavisi her gün ilaç kullanmayı istemeyen veya kullanmayı unutan bireylere tercih edilir. Enjeksiyonla verilmesi uzun süreli D vitamini ihtiyacını karşılayabilmektedir. Ağızdan alınan tedavi yönteminde ise ilacın günlük, haftalık veya aylık düzenli bir biçimde ve uzunca bir süre alınması gerekmektedir.
News
