Tıbbi Çaylar – Köşe Yazısı – 28 Aralık 2023
Tıbbi Çaylar… Bitkilerin çeşitli kısımlarından ve bu kısımlardan elde edilen maddelerin dahili veya harici olarak hastalık tedavisinde kullanılmasına yarayan bitkilere tıbbi bitki denmektedir. Bu bitkiler günümüzde hastalık tedavileri dışında fitoterapi, eczacılık, gıda, baharat, kozmetik, boya, ziraat gibi birçok alanda da kullanılmaktadır.
Tıbbi bitkiler bilenen eski ve en basit ilaç şeklidir. Tıbbi çay olarak kullanılan bitki veya bitkisel ürünler belirli kalite standartları taşımalıdır. Kullanılan bitkisel materyallerin doğru bitki olup olmadığından emin olunmalı, doğru zamanda toplanmış, kurutma ve saklanma şartları istenen şekilde gerçekleştirilmiş olmalıdır. Bu nedenle güvenilir kaynak ve firmalardan temin tıbbi bitkilerin ve çayların kullanılması sağlığı koruyucu, tedavi edici veya tedaviye yardımcı
etkinliği açısından son derece önemlidir. Ülkemiz bitkisel flora açısından çok zengindir. Ülkemizde tıbbi aromatik bitkiler en çok; Ege, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, Marmara ve Doğu Karadeniz bölgelerinde toplanmaktadır. Ülkemiz zengin bitki çeşitliliğine sahip olmasına rağmen, tıbbi aromatik bitki ihracatı konusunda henüz yeterli düzeye gelebilmiş değildir. İhracatı yapılan bitkilerin başında anason, defne, haşhaş ve kekik gelmektedir.
Tıbbi Bitkisel Çayların saklanması için uygun koşulların sağlanması da oldukça önemlidir. Tıbbi bitkisel çayların hazırlamak için kullanılan bütün veya parçalanmış droglar sıkı kapalı kaplarda, oda sıcaklığında nem içermeyen yerlerde, güneş ısınlarından korunarak, tercihen karanlık yerlerde saklanmalıdırlar. Açıkta satılan ve saklanmış droglar kullanılmamalıdır. Bir çok yerde alışılagelmiş açıkta satılan, denetimi yapılmayan ürünler tercih edilmemelidir.
Çünkü açıkta saklama etken maddelerin kaybolmasına sebep olmaktadır. Uygun olmayan isleme ve saklama koşullarında bitkilerde etkili maddenin etkisiz hale dönüşümü olabilir.
Saklandığı ortamdaki nem ve sıcaklığın yanı sıra saklama süresi de bitkinin etkinliğinde önemlidir. Tıbbi çayların sterilizasyonu ise gama ışınlar ile yapılmalıdır.
Tıbbi bitkisel çaylarda kullanılan droglar genellikle hafif etkili olduğu için doz asımına pek rastlanmaz ancak her bitki için önerilen miktarda kullanmaya dikkat edilmelidir. Çay için kullanılan bitkinin taşıdığı kısımlar ve içerdiği maddeler dikkate alınarak, uygun çay hazırlama yöntemi göz önünde tutulmalıdır.
Çay hazırlanacak demlik ve fincanların porselen veya cam olması, özellikle kaliteli olması önemlidir. Bunlarla daha kaliteli bir demlenme işlemi yapılabilir.
Bitki Çayları
Tıbbi olarak etki eden çayları nasıl demlemeliyiz ? Bir bakalım;
Çay hazırlanmasında kullanılacak su kullanmadan hemen önce kaynatılmalı ve özellik
açısından da yumuşak kalite (sertlik derecesi 1-4 arası) su olmalıdır. Özellikle uçucu yağ taşıyan drogları içeren (Tıbbi Nane, Melisa, Adaçayı, Dağçayı, Ihlamur, Papatya, Lavanta,
Anason, Kimyon gibi) çaylar hazırlanırken kaynatılmış su çok kısa süre bekledikten sonra demlenmeli, uçucu bileşenlerin demlenme sırasında azalmaması için ağzının kapalı olması, hazırlandıktan hemen sonra içilmesi önemlidir.
Tıbbi Çaylar, demlendikten sonra soğumadan ılık ılık ve yudum yudum içmeye özen göstermelidir. Hazırlanan Çay asla diğer güne bırakılmamalıdır aksi halde çayın tadı ve etkisi değiĢir. Tadı hoşa gitmeyen bir çaysa (seker hastası veya hipoglisemi durumu yoksa) seker veya bal ile tatlandırılabilir. Suni tatlandırıcı tıbbi çaylarda kullanılmamalıdır. Çünkü çayın içindeki bitkisel drogla etkileşime girebilir. Bütün veya parçalanmış droglardan oluşan Tıbbi Bitkisel çay karışımı formülde yazılan miktara göre, 1 tatlı kasığı (yaklaşık 1-2 gram) veya 1 yemek kaşığı (3-5 gram) homojen karıştırılarak fincana alınır, üzerine 150-200 ml kaynar su eklenir ağzı kapatılarak 5-10 dakika beklenir ve süzülerek kullanılır. Instant veya granüle çaylar; 1-2 çay kaşığı 1 fincan (150-200 ml) sıcak suya eklenip eritilir. Poşet çaylar; bir poşet 1 fincan sıcak-kaynar su içerisine daldırılır ve fincanın ağzı kapatılarak 5-10 dakika beklendikten sonra, afiyetle içilir.
Tıbbi çaylar özellikle çoklu ilaç kullanımı olan hastalarda doktorun bilgisi dahilinde kullanılmalıdır.
Bazı hastalık tedavilerinde kullanılan bitkilerden şöyle bahsedebilirim ;
Hazımsızlıkta, Anason, dereotu, havlıcan, kakule, kimyon, papatya, rezene, yenibahar, zencefil
Hemoroitte, Civanperçemi, kuşburnu, mazı, sultan otu, zencefil Kabızlık Keten tohumu, rezene, sinameki
Karaciğer Hastalığı, Enginar, hindiba, kurtpençesi, zerdeçal Menopoz Adaçayı, anason, civanperçemi, karanfil, papatya, tarçın
Mide Ağrısı ve Bulantısı, Eğir kökü, nane, zencefil
Prostatta, ısırgan otu kökü, yeşil çay, zerdeçal
Soğuk Algınlığı, Üşütme ve Öksürük, Ardıç, ebegümeci, ekinezya, ıhlamur, karanfil, meyankökü, nane, okaliptüs, papatya, zencefil
Stres, Depresyon ve Endişe, Anason, kantaron, lavanta, melisa, papatya, rezene, Şerbetçi otu
Uyku Bozukluğu, Anason, çuha çiçeği, kedi otu, melisa, papatya, rezene, Şerbetçi otu
Yorgunluk, Ada çayı, biberiye, meyan kökü, kakule, kekik, kuşburnu, zencefil
Yüksek şeker, Kudret narı, mahlep, mersin, tarçın şifa olsun…
Köşe Yazısı: ECZ. Gülsüm YAĞCI GİTMİŞ
News