Köşe Yazısı: Dr. İlker EMİRCAN
Karaciğer Yağlanması Nedir?
Karaciğer, vücudumuzda gerçekleşen çok sayıda metabolik olayın merkez üssüdür. Bu sebeple vücuda alınan tüm gıdaların ve maddelerin ve ilaçların metabolize edilerek kana verildiği ve artık metabolik ürünlerin vücuttan atıldığı temel organdır. Bazı gıdaların veya kimyasal maddelerin vücuda çok miktarda alınması ve karaciğerde metabolize olmaları sonucu karaciğer hücrelerinde yağ üretimi artar. Karaciğer hücrelerinde bu yağlanma artışı neticede karaciğer hücre harabiyetine (nekroz) ve karaciğer fonksiyonlarının bozulmasına neden olur. Bu durum neticede karaciğer sirozu veya kanseri ile sonuçlanabilmektedir.
Karaciğer yağlanması klinikte çeşitli evrelerden meydana gelir. Buna göre karaciğer yağlanması şu dört evreden ibarettir:
• Derece (grade) 1:
Basit yağlı karaciğer: Karaciğer yağlanma oranında artış tespit edilir.
• Derece (grade) 2:
Steatohepatit: Karaciğerde ciddi yağlanma ile
birlikte, iltihabi reaksiyonlar izlenir.
• Derece (grade) 3: Karaciğer fibrozu:
İltihabi reaksiyona ek olarak karaciğerde fibrotik bantlar meydana gelir.
• Derece (grade) 4: Karaciğer sirozu:
Karaciğer dokusunun tahribatı ve fibrotik bantlarla sarılması sonucu karaciğer yetmezliği bulguları gelişir. Karaciğer Yağlanmasının Belirtileri Nelerdir?Genellikle karaciğer yağlanması yakınmaya neden olmaz. Genellikle tesadüfen kan tetkikleri veya ultrasonografik görüntüleme yöntemleri sırasında tespit edilir. Yağlanma ilerledikçe karaciğer büyüdüğü ve cevre dokulara doğru genişlediği için karnın sağ üst tarafında basınç ve dolgunluk hissi meydana gelir. Karaciğer hücrelerinde yağlanma arttıkça karaciğer hücreleri zarar görür ve karaciğer fonksiyonlarında bozukluklar meydana gelir.
Bunun sonucunda bazı belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler şunlardır:
• Vücut enerjisinde azalma
• İştahta azalma
• Bulantı kusma
• Kaşıntı
• Göğüs ve karın ağrısı, göğüste yanma hissi
• Halsizlik, yorgunluk
• Vücutta morluklar
• Gözlerde ve ciltte sararma
• Ciltte irinli döküntüler
• Erkeklerde meme dokusunda büyüme (jinekomasti benzeri)
• Karında veya ayaklarda ödem
• Kanama durumlarının uzun sürmesi (menstruasyon ve burun kanamasını)
Karaciğer Yağlanması Neden Olur?
Karaciğer vücutta metabolizma organıdır. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme yapılmadığı ve aşırı kalori alındığı zaman karaciğer hücreleri yağlanmaya başlar. Bunun sonucunda karaciğer hücreleri hasar görmeye başlar.
Karaciğer yağlanması temel olarak alkolik ve alkolik olmayan yağlanma şeklinde sınıflandırılır. Alkolik karaciğer yağlanmasında uzun süre alkol alımı sonrası vücuda giren alkol hem karaciğerde hasar meydana getirir, hem de yağ üretimi tetikler. Alkolün bırakılması ile bir miktar düzelme sağlanabilir. Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasında ise altta farklı hastalıklar ve durumlar bulunabilir.
• Obezite: Dengesiz ve aşırı kalorili beslenme ile vücuda alınan gıdalar yağ olarak depolanır. Sonuçta karaciğerdeki yağ dokusunda da artış meydana gelir.
• Sedanter (hareketsiz) yaşam tarzı
• Hızlı kilo alma ve hızlı kilo verme: Vücuttaki yağ dengesini ve metabolizmasını bozarak karaciğerde yağlanmayla sonuçlanır.
• Hepatotoksik ilaç ve besin alımı: meme kanseri tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, bazı kalp ritm düzenleyici ilaçlar, bazı romatizmal ilaçlar
• Kan şekeri yüksekliği (Diyabet): Halk arasında gizli şeker olarak da bilinen insülin direncine veya diyabette kontrolsüz kan şekeri yüksekliği durumlarında yağ metabolizması bozulur ve karaciğerde yağ depolanması artar.
• Yüksek kan kolesterolü: Kandaki vücuda zararlı olan kolesterollerin (LDL kolesterol, Trigliserid) artması karaciğerde yağ depolanmasına neden olur.
• Viral hepatit durumları: Hepatitte karaciğer hücreleri zarar görür ve yerini yağ dokusuna bırakır.
• İdiyopatik: Nedeni belirsiz şekilde alkol kullanmayanlarda da alkol kullanımına benzer şekilde karaciğer yağlanması görülebilir.
• Otoimmun hepatitler: Aynı viral enfeksiyonlarda olduğu gibi bağışıklık sisteminin karaciğeri tehdit olarak algılayıp iltihap oluşturması sonucu da yağlanma ve karaciğer hasarı oluşur.
• Bazı romatizmal hastalıklar: Karaciğeri etkileyen romatizmal hastalıklarda karaciğer hücreleri zarar görür, yağlanma meydana gelir.
• Gebelik durumu: Gebelikte bazı mekanizmalar sonucu karaciğerde ciddi yağlanma ve karaciğer hastalığı meydana gelebilir.
• Bazı kimyasal maddelerle olan zehirlenmeler: Karaciğerde doğrudan hasar vererek neticede yağlanmaya neden olur.
Karaciğer Yağlanmasının sonuçları:
Karaciğer yağlanması tedavi edilmediği takdirde, karaciğer hücrelerinin harabiyeti neticesinde karaciğer yetmezliği, karaciğer sirozu ve karaciğer kanserine neden olabilir. Bu durumda, tedavi daha zor olmakta ve hayatı tehdit eden durumlar meydana gelebilmektedir. Bu nedenle karaciğer yağlanmasının tespit edilmesi son derece önemlidir ve tedavi edilmelidir. Karaciğer Yağlanmasında tespit ve tedavi: Uzman bir hekim tarafından karaciğer yağlanması tespit edildikten sonra, buna neden olan hastalığın tanısını koymaya yönelik ayrıntılı öykü alınır, fizik muayene yapılır, laboratuvar tetkikleri ve radyolojik görüntülemeleri (ultrasonografi) istenir. Tedavi ise tespit edilen soruna göre belirlenir. Beslenme bozuklukları, Obezite, Diyabet, kolesterol yüksekliği gibi sorunlarda öncelikle kilo vermesi için diyetisyene yönlendirilip dengeli bir diyet programı ayarlanır. Alkol kullanımı sorgulanır, kullanılıyorsa kesilir. Egzersiz programı ayarlanır. Bunların dışında tespit edilen kronik hastalıklar veya enfeksiyonlar varsa, bunlara yönelik tedavilere başlanır. Karaciğere zarar verdiği bilinen ilaçlar kesilir veya değiştirilir. 6 aydan uzun süren karaciğer fonksiyon testi yüksekliklerinde karaciğer hasar tespiti için karaciğer biyopsisi yapılabilmektedir.
Karaciğer Yağlanmasında öneriler:
Karaciğer yağlanması tespitinden sonra buna neden olan durumlar belirlenmeli, dengeli bir beslenme programı için diyetisyenle görüşmeli, hastaya uygun bir beslenme programı planlanmalı ve ideal kiloya gelinmelidir. Bunun için kalorisi düşük, doymuş veya trans yağ içermeyen bir beslenme sağlanmalıdır. Alkol alımı varsa sonlandırılmalıdır. Ek olarak hergün en az yarım saat kadar egzersiz yapılmalı, hareketsiz yaşam tarzı terkedilmelidir.
Bazı ilaçlar: Silibin fosfolipid kompleks (devedikeninin etken maddesi), kolin, enginar yaprağı ekstresi ve karahindiba kök ekstresi, E vitamini karaciğer yağlanmasına faydalı olabilir. Uzman doktor denetiminde kullanılmalıdır.
Karaciğer Yağlanması Olan Ne Yemeli, Ne Yememelidir?
Karaciğer yağlanması olanlara tüketilmesi tavsiye edilen gıdalar şunlardır:
• Kahve
• Zerdeçal
• Baklagiller ve soya
• Yeşil sebzeler: Yağ üretimini sınırlar.
• Balık
• Yulaf ezmesi
• Avokado
• Zeytinyağı ve bitkisel yağlar
• Kuru yemişler
• Yeşil çay
• Antioksidan içeriği yüksek meyveler Karaciğer yağlanmasını arttıran gıdalar:
• Beyaz ekmek, makarna ve pirinç: Karbonhidrat içeriği yüksek olan bu gıdalar karaciğer hücrelerinde yağlanmayı arttırır.
• Basit şekerler: Şeker içerikli gıdalar tüketilmemelidir.
• Kızartmalar: Kızartılmış gıdalar karaciğer yağlanmasını arttırır.
• Tuz: Çok fazla miktarda tuz tüketimi, gıda alımını ve yağ üretimi tetikler.
News
